این روزها بحث خشکسالی خیلی داغ است. هر روز حرف از کم شدن بارش باران و برف است و زمستان که می شود دلمان یاد برف های قدیم می کند و گاه با نگرانی به آینده می نگریم که با این اوضاع بارندگی و کاهش برف و باران چه خواهد شد. واقعیت این است که کشور ما در دوره های متمادی درگیر خشکسالی ها بوده است و خیلی هم دور از انتظار نیست. ایران کشوری در ناحیه خشک و نیمه خشک دنیا واقع شده و میانگین بارندگی در آن بسیار کمتر از میانگین سالانه دنیا است.

همین مسئله باعث شده یکی از شاهکارهای مهندسی جهان یعنی قنات در ایران شکل بگیرد. قنات یک روش فوق العاده  و شگفت آور مهندسی برای استخراج آب زیرزمینی بوده که بدون کوچکترین ابزار پیشرفته و پمپ و برق و … آب را از اعماق زمین به روی زمین می آورده است. اگر در بخشهای مرکزی و شرقی کشور زندگی می کنید حتما در اطراف شما قناتهای بسیاری وجود دارد و شما از آن آن استفاده کرده اید.

در دهه های اخیر با پیشرفت تکنولوژی، حفر چاه و استخراج آب از چاه کم کم جای خود را برای تامین آب مورد نیاز مردم به ویژه در بخش کشاورزی باز کرد و بدلیل سهل الوصول بودن آن بسیار مورد بهره برداری قرار گرفت.

متاسفانه این تکنولوژی نیز مانند هر تکنولوژی دیگری اگر استفاده مناسب از آن صورت نگیرد، می تواند اثرات مخربی داشته باشد و همین هم اتفاق افتاده و در حال حاضر کشور ما با بیش از 900 هزار حلقه چاه آب که در حدود 350 هزار حلقه از آنها غیرمجاز و فاقد پروانه بهره برداری می باشند، روبرو است.

چاه آب چیست؟

چاه آب گودالی است که انسانها برای رسیدن به آب سفره های آب زیرزمینی به صورت دستی یا ماشینی حفر می کنند و میزان عمق آنها بسته به محل قرارگیری چاه و عمق آب زیرزمینی در منطقه متفاوت می باشد.

چاه غیرمجاز  آب چیست؟

برابر قانون اساسی و قانون توزیع عادلانه آب، کلیه آب های سرزمین جزء مشترکات بوده و در اختیار حکومت اسلامی است. استفاده از منابع آب اعم از سطحی و یا زیرزمینی از طرق مختلف از جمله حفر هر نوع چاه، قنات و توسعه چشمه در هر منطقه ای از کشور می بایست با اجازه و موافقت وزارت نیرو صورت گیرد.

فلذا اصولاً حفر چاه می بایست با اخذ مجوزات لازم صورت پذیرد و هر گونه حفر چاه با هر عمقی در هر منطقه ای از کشور بدون اخذ مجوزات لازم ممنوع بوده و چاه حفاری شده بدون مجوز چاه غیرمجاز می باشد که برابر بند “ه” ماده 45 قانون توزیع عادلانه آب جرم محسوب شده و مشمول مجازات است.

نکته- مصادیق حفر غیرمجاز: هر گونه افزایش عمق چاه های مجاز دارای پروانه بهره برداری و یا احیاء چاههایی که سابقاً پر و مسلوب المنفعه گردیده اند نیز از مصادیق جرم حفر غیرمجاز بوده و در صورتی که منتهی به افزایش میزان بهره برداری از حجم پروانه بهره برداری گردد نیز مجرمانه و جرم می باشد.

مجازات حفر غیرمجاز چاه چیست؟

برابر ماده 45 قانون توزیع عادلانه آب حفاری غیرمجاز جرم بوده و مرتکبین علاوه بر اعاده به وضع سابق ( پر و مسلوب المنفعه نمودن ) به 10 تا 50 ضربه شلاق و یا از 15 روز تا 3 ماه حبس محکوم می گردند. برابر ماده 65 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اشخاص به جای حبس به مجازاتهای جایگزین حبس به شرح مذکور در ماده 64 همین قانون محکوم می گردند.

فلذا جرم حفر غیرمجاز یا چاه آب غیرمجاز یا چاه آب بدون پروانه بهره برداری ابتدا اعاده به وضع سابق چاه اعمال گشته و سپس اشخاص به مجازاتهای جایگزین حبس محکوم می گردند.

لازم به توضیح است که در صورتی که چاهی به صورت غیرمجاز حفاری گردد، چاه در راستای اجرای ماده 45 قانون توزیع عادلانه آب پر و مسلوب المنفعه می گردد و لیکن در صورتیکه حفاری غیرمجاز بر روی چاه های مجاز دارای پروانه بهره برداری صورت پذیرد، چاه صرفاً به میزان حفاری غیرمجاز ( تعمیق یا افزایش عمق انجام شده) اعاده به وضع سابق و پر و مسلوب المنفعه خواهد گردید.

برای راهنمایی بیشتر از مشاوران و وکلا ما  از اینجا کمک بگیرید.

تهیه شده در گروه علمی وبسایت “وکیل آب”