حفر چاه به جای قنات ، قنات از ابداعات و افتخارات فرهنگ و تمدن ايراني به شمار مي آيد که در گذشته یکی از روشهای اصلی استخراج آبهای زیرزمینی در ایران بوده و کشاورزی و بقاء شهرها و روستاها بر اساس آن شکل گرفته است. لیکن امروزه عوامل متعددی مانند کاهش بارشها، تغییر اقلیم، مدیریت نادرست منابع آب، موجب افت ذخایر آبی و در نتیجه خشک شدن بسیاری از قناتها بالاخص در مناطق و دشتهای ممنوعه شده است. از این رو قانون امکان جایگزینی منابع آبی جدید به جای قنوات خشک شده را لحاظ نموده است.

در ماده 11 آئین نامه اجرایی فصل دوم قانون توزیع عادلانه آب که مصوب سال 1363  مصوب شده است، شرایط جایگزینی قنات یا چاه به جای قناتهای خشک شده یا دارای نقصان فاحش آب را به شرح ذیل عنوان نموده است:

“در مناطق ممنوعه حفر چاه يا قنات به جاي چاه و يا قناتي كه خشك شده و يا آبدهي آن نقصان فاحش يافته و استفاده كافي از آنها به عمل نمي‌آيد و تا سه سال قبل از ممنوعيت منطقه از آن بهره‌برداري مي‌شده است با اخذ پروانه مجاز است مشروط به آنكه اولاً از آب چاه يا قنات جديد فقط زمين‌هايي آبياري شوند كه قبلا از چاه يا قنات قبلي مشروب مي‌شده‌اند ثانيا در حريم منابع آب متعلق به ديگري نباشد ثالثا حفر چاه يا قنات در ملك غير با اجازه مالك باشد. با حفر اين قبيل چاه‌ها يا قنوات چاه يا قنات قبلي فاقد حريم و متروكه اعلام خواهد شد. اعمال مقررات اين ماده مشروط به آنست كه صاحبان چاه يا قنات حداكثر پنج سال پس از خشك شدن و يا نقصان فاحش آب براي استفاده از مقررات اين ماده به ادارات مربوطه مراجعه نمايد پس از انقضاء مدت مذكور در اين مورد تقاضايي قبول نمي‌شود.”

ماده قانونی فوق دارای تبصره هایی به شرح ذیل می باشد:

تبصره 1: صدور پروانه حفر چاه به جاي قنات در صورتي ممكن خواهد بود كه كارشناس يا كارشناسان ذيربط (كارشناس آب‌هاي زيرزميني و كارشناس كشاورزي) امكان احياء يا لايروبي قنات را از لحاظ فني و اقتصادي مردود اعلام نمايند.

تبصره 2: تشخيص نقصان فاحش آبدهي قنوات و چاه‌هايي كه عملاً مسلوب‌المنفعه نبوده ولي استفاده كافي از آنها به عمل نمي‌آيد با كارشناس است كه با ملاك قراردادن متوسط آبدهي پنج سال قبل از ممنوعيت منطقه اعلام نظر خواهد كرد.

تبصره 3: ميزان بهره‌برداري در مورد چاه‌ها و قنوات موضوع مواد 10و11 بر مبناي معدل آبدهي لحظه‌اي پنج سال قبل از تاريخ ممنوعيت منطقه يا خشك شدن آنها منظور مي‌گردد.

تبصره 4: تعيين محل حفر چاه به جاي قنات در مظهر يا اراضي زير شرب همان قنات بلامانع و در مواردي كه محل حفر چاه در آبده يا خشكه كار قنات تعيين گردد كارشناس مي‌تواند ميزان تلفات آب در مسير تا مظهر قنات را نيز با توجه به جنس اراضي و درجه نفوذپذيري معبر محاسبه و پيشنهاد نمايد.

تبصره 5: در مواردي كه آمار كافي براي تعيين آبده لحظه‌اي چاه يا قنات در دست نباشد ميزان آب با توجه به قرائن و امارات و تحقيق از مطلعين و معتمدين محلي به‌ وسيله كارشناس مربوطه تعيين خواهد گرديد.

تهیه شده توسط گروه علمی وبسایت “وکیل آب”